Erakusketa

Ulysse Darracq (1798-1871)

Behin baino gehiagotan, Pierre-Thomas Ducourrauk Ulysse Darracq aipatzen, edo bere azalpenak haren argitalpenetan oinarrituz, edo bere obretan idatziz "Vu par M. Darracq" (Darracq jaunak ikusia) ("Vu U.D.", "Vu par M. Dq" eta "nommé par M. Dq" formarekin agertzen dena ere).

Ulysse darracq VII. Urteko Mahaxteko 29an (1798ko urriaren 19an) sortu zen Akizen. Burasoek egun hartako sainduaren izena aukeratu zioten: Pierre d’Alcantara. Administrazioak, orri ertz hertsiegi batek enganaturik Pierre Dalcan izena asmatu zion. Hark berak, aldiz, biziki goiz Ulysse hautatu zuen. Farmazia ikasketak egin zituen, Akizen, Mans herrian zeukan osaba baten botikan eta Parisen. Farmazialari gisa onartua da 1829an eta bere botika irekitzen du “Santa Izpiritun, Baionatik hurbil”.(1)

“izpiritu kurios”, izan da, memento berean “botanikaria, zoologoa, ornitologoa, herpetologoa, malakologoa eta mineralogoa”. Ikertzen du, biltzen eta katalogoak osatzen, iduriz horien zati batzuk baizik ez direlarik argitaratu (Extrait du catalogue du département des Landes et des Pyrénées occidentales, liste méthodique des poissons des eaux douces et salées des environs de Bayonne, Notice sur la flore de nos environs). Haren bilduma ikaragarriak baliatu dira 1856an Baionako Histria Naturala museoa irekitzeko, egitura horren lehen kontserbatzaile izendatua delarik.

Pierre-Thomas Ducourrauk eskuizkribuak osatzen dituelarik, Ulysse Darracq erreferentzia ezagutu bat da, amaturraren lana zuzendu eta baieztatu lukeena.

Ulysse Darracq-en argitalpen nagusiak:

  • Catalogue du département des Landes et des Pyrénées occidentales, dans les Actes de la société Linéenne de Bordeaux n°44, 1836
  • Extrait du catalogue du département des Landes et des Pyrénées occidentales, dans Bayonne vues historiques et descriptives de M.F. Morel, Ed. Lamaignère, 1836
  • liste méthodique des poissons des eaux douces et salées des environs de Bayonne, dans Bayonne vues historiques et descriptives de M.F. Morel, Ed. Lamaignère, 1836
  • Notice sur la flore de nos environs, dans Bayonne vues historiques et descriptives de M.F. Morel, Ed. Lamaignère, 1836

(1)  Séparé de Bayonne en 1792, le quartier Saint-Esprit, renommé Jean-Jacques Rousseau constitue une commune des Landes jusqu’en 1857.

Eskuizkribuen iristea Euskal Museora

William Boissel komandantea, bulletin de la Société des sciences, lettres et arts 1950

Azkenik aipatuko dizuet xehetasun gehiagorekin 1949ko abenduaren 31an eskainiak izan zaizkigun urtatsa ederrak, lore, arrain eta txoriz osatua.

Urrian zehar, Félix Moussempès jaunaren bisita izan nuen eta ekarri zizkidan hiru bolumen lodi, bi eskuizkribu eta liburu inprimatu bat. Galdetu zidan horien onartzea prest ginenez, beretako atxikiz gure jabegoa bilakatuko ziren data. Azterketa batek, nahiz zalua izan, ez zuen duda izpirik uzten, zalantza bakar bat ere ez. Eskaintza horrek gure liburutegia pieza paregabekoz osatuko zuen. Printzipioz onartu zen, baina Mousempès jaunaren behin-betiko erabakia igurikatu behar zen.Gure gana itzuli zen urte bukaeran, erran zigun bere alabaren ezkontz-hitza zuela abenduaren 31an eta bere ezteietako oparia izan zedila nahi zuela. Hiru bolumen handiak gure katalogoan data hartan idatzi ziren, hau delarik gure liburuentzat, estatu zibileko erregistroa.

Irakurriz, lehen bolumenaren hasteko orrian, 1888eko Bulletin de la Société Borda-ko artikulu zati bat, aurkitu nituen in fine lerro horiek : “Espero dugu ere,  eskuizkribuak bere eskuetan dituen Moussempes gure lankide ohoretsuak, behar den guzia egien duela hauen kontserbatzeko, denboratik, eta hauen jabe bilaka daitezkeenen diru-goseaz eta jakingabetasunaz babesteko.” Desira hori, duela hirurogeita bi urte formulatua izan zena, gaur betea da, P.-T. Ducourrauk utzitako hiru eskuizkribuetarik biendako bederen […]

Gu honek [Peter Barr-en artikuluan] aipatutako bi eskuizkribu baizik ez ditugu eskuratu. Eskas zaigu Biarritz eta inguruetako landarediari buruzkoa. Haren falta sentitzen ahal da gehien bat autorearen alaba zen Marie Ducourrauren marrazkien aitzinean. Aldiz, Theatrum Florae eskaintzaren barne da. Liburu biziki arraro horrek denboraren desmasia batzuk ezagutu ditu, baina bere aitzinaldeen edertasuna estimatzen ahal dugu. [...]

 

Erakusketa

Euskal funtsen balioztatzeko Bilketa egitasmoaren baitan, Baionako mediatekan baita ere Euskal erakustokian dauden Baiona Hiriaren ondare bildumak zehazki katalogatzen dira.

Pierre-Thomas Ducourrau naturalistaren irudiz apaindu kaieren balioa laster agertu zitzaigun, eta publiko zabalaren begietara ekartzea guziz merezi zutela.

Baionako erakustokiko lehen zuzendari zegoen Boissel komandanteak, Société des Sciences, lettres et arts aldizkarian kontatzen du kaierak nola sartu ziren museoko bildumetan 1950an : "Txori, arrain eta lorez eginikako urtatsak, 1949ko abenduaren 31an opariz ukanak, xehekiago aipatuko dizkizuet. Urrian zehar, Félix Moussempès jaunaren bisita izan nuen eta ekarri zizkidan hiru bolumen lodi, bi eskuizkribu eta liburu inprimatu bat. Galdetu zidan horien onartzea prest ginenez, jabegoa aldatuko zen eguna berak erabakiko zuela. Azterketa batek, nahiz zalua izan, ez zuen duda izpirik uzten, zalantza bakar bat ere ez. Eskaintza horrek gure liburutegia pieza paregabekoz osatuko zuen. Printzipioz onartu zen, baina Moussempès jaunaren behin-betiko erabakia igurikatu behar zen. Gure gana itzuli zen urte bukaeran, erran zigun bere alabaren ezkontz-hitza zuela abenduaren 31an eta bere ezteietako oparia izan zedin nahi zuela. Hiru bolumen handiak gure katalogoan data hartan idatzi ziren, hau delarik gure liburuentzat, estatu zibileko erregistroa."

Félix Moussempès, kaieren jabeak, Jules bere aitonarenganik ondorez ukanak zituen, hau botikari eta Pierre-Thomas Ducourrauren kusia izanki, naturalistaren liburutegiaren hondarrak artoski bilduak zituenak.

Bi eskuizkribuak, 1950ez geroz Euskal museoan gordeak, 2015ean numerizatuak izan dira, beste eskuizkribu eta ikonografia multzoen artean.

Bilketa atarian dokumentu numerikoak eskuragarri ezartzeaz gain, animalia irudikapen eder horiek erakusketa birtual batean nabarmentzea erabaki da.

Abereen marrazkiak bereziki agerian emanak dira:

  • Hautatu dira Ducourrau-k zuzenean ikusi zituen animalien marrazkiak (inprimatuetatik kopiaturik edo deskribapenetatik egin marrazkiak baztertuz)
  • Ezaugarri fitxak gehitu zaizkie marrazkieri, Ducourrau-k erabili zituen sailkapena eta terminologiarekin, gaurko terminologia ondotik emanez.
  • Marrazkien ondoan diren eskuzko oharrak osoki transkribatuak izan dira.
  • Galeria baten bidez abereak ordena eta familiaren arabera sailkaturik agertzen dira (txoriak eta arrainen zati bat). Erabiltzen den sailkapena Ducourrauren garaian bali zirenetarik bat da, Antoine Risso (1777-1845) jakintsuak asmatua. Zaharkitua da gaur egun.

 Pierre-Thomas Ducourrau gizona eta haren obra aipatzen dituzten testu, lekukotasun eta artikuluak bilduak izan dira, eta gaur egungo adituen ikuspegia azaldua, naturalistaren lanaren balioa neurtzeko.  Bide berean, kasik ahantzia den obra harrigarri eta pertsonai honen oroitzapena arrapiztea da xedea, zenbait 150 urte berantago.

Bilketako lan taldea